رهپویان راهگشای شما درامور حقوقی
یکی از تحولات مهم در حوزه قوانین خانواده، تصویب قانون جدید درباره محدودیت تعداد سکههای مهریه قابل مطالبه از طریق اجرائیه ثبتی است. این قانون که در راستای کاهش آسیبهای اجتماعی ناشی از مهریههای سنگین وضع شده، سقف مهریه قابل مطالبه از طریق اجرائیه ثبتی را به ۱۴ سکه محدود کرده است. در این مقاله، به بررسی جوانب مختلف این قانون، تأثیرات آن بر زوجین و راهکارهای حقوقی مرتبط خواهیم پرداخت.
پیش از بررسی جزئیات قانون جدید، لازم است نگاهی به سیر تحول قوانین مرتبط با مهریه در نظام حقوقی ایران داشته باشیم:
قانون مدنی: طبق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، زن به مجرد عقد، مالک مهر میشود و میتواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.
قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی مصوب ۱۳۹۴: این قانون شرایط بازداشت بدهکاران مهریه را تغییر داد و اثبات تمکن مالی زوج برای بازداشت او را ضروری کرد.
بخشنامههای متعدد قوه قضائیه: در سالهای گذشته، بخشنامههایی در خصوص نحوه اجرای احکام مهریه صادر شده بود.
مفاد اصلی قانون
بر اساس قانون جدید، مطالبه مهریه بیش از ۱۴ سکه از طریق اجرائیه ثبتی امکانپذیر نیست. نکات کلیدی این قانون عبارتند از:
محدودیت ۱۴ سکه: حداکثر میزان مهریه قابل مطالبه از طریق اجرائیه ثبتی، ۱۴ سکه بهار آزادی یا معادل ریالی آن است.
عدم امکان بازداشت برای مازاد: برای مازاد بر ۱۴ سکه، امکان بازداشت زوج (در صورت عدم پرداخت) وجود ندارد.
تفکیک از مطالبه قضایی: این محدودیت، مربوط به اجرائیه ثبتی است و مطالبه مهریه از طریق دادگاه کماکان با شرایط خاص خود امکانپذیر است.
لازم است چند نکته مهم در تفسیر این قانون مورد توجه قرار گیرد:
عدم محدودیت در اصل تعیین مهریه: این قانون، میزان مهریه قابل تعیین در سند نکاح را محدود نمیکند، بلکه صرفاً مطالبه آن از طریق اجرائیه ثبتی را محدود میسازد.
عدم تأثیر بر اسناد نکاح پیشین: این قانون عطف به ماسبق نمیشود و اسناد نکاح تنظیم شده قبل از تصویب قانون، تابع مقررات زمان خود هستند.
امکان توافق خارج از چارچوب قانون: زوجین کماکان میتوانند بر اساس اصل آزادی قراردادها، میزان مهریه را به هر میزان تعیین کنند، اما ضمانت اجرایی آن محدود خواهد بود.
الف) تأثیر بر حقوق زوجه
محدودیت در مطالبه مهریه: زوجه نمیتواند بیش از ۱۴ سکه را از طریق اجرائیه ثبتی مطالبه کند.
لزوم مراجعه به دادگاه: برای مطالبه مازاد بر ۱۴ سکه، زوجه باید به دادگاه خانواده مراجعه کند.
تغییر در روند اثبات استحقاق: در دادگاه، زوجه باید ادلهای مبنی بر استحقاق خود و توانایی مالی زوج ارائه دهد.
ب) تأثیر بر تعهدات زوج
کاهش فشار اجرایی: زوج بابت مازاد بر ۱۴ سکه، با خطر بازداشت از طریق اجرائیه ثبتی مواجه نخواهد بود.
ادامه تعهد قانونی: با این حال، تعهد قانونی زوج به پرداخت کل مهریه همچنان به قوت خود باقی است.
امکان پرداخت اقساطی: دادگاه میتواند با توجه به وضعیت مالی زوج، حکم به پرداخت اقساطی مهریه دهد.
برای زوجه (متقاضی مهریه)
مطالبه تا سقف ۱۴ سکه از طریق دفترخانه: زوجه میتواند تا سقف ۱۴ سکه را از طریق دفترخانه مطالبه کند.
تقدیم دادخواست به دادگاه خانواده: برای مطالبه مازاد بر ۱۴ سکه، تقدیم دادخواست به دادگاه خانواده ضروری است.
استفاده از تأمین خواسته: برای جلوگیری از انتقال اموال توسط زوج، درخواست تأمین خواسته میتواند مؤثر باشد.
توافق بر سر پرداخت اقساطی: مذاکره با زوج برای رسیدن به توافق در خصوص پرداخت اقساطی مهریه، یکی از راهکارهای مناسب است.
برای زوج (متعهد به پرداخت مهریه)
درخواست تقسیط: زوج میتواند با استناد به ماده ۱۱ قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی، درخواست تقسیط مهریه را ارائه دهد.
ارائه ادله مبنی بر عدم تمکن مالی: در دادگاه، ارائه مدارک و مستندات مبنی بر عدم تمکن مالی میتواند به تعدیل شرایط پرداخت کمک کند.
مذاکره برای توافق: گفتگو با زوجه برای رسیدن به توافقی منطقی، میتواند از تبعات حقوقی و اجتماعی بیشتر جلوگیری کند.
در زمان تنظیم سند نکاح
توجه به واقعیتهای مالی: میزان مهریه را متناسب با شرایط مالی واقعی تعیین کنید.
تنظیم توافقنامه: میتوانید شرایط پرداخت مهریه را در قالب یک توافقنامه جداگانه مشخص کنید.
استفاده از شروط ضمن عقد: شروط ضمن عقد میتواند جایگزین مناسبی برای مهریههای سنگین باشد.
توجه به ارزش اموال: در صورت تعیین اموال غیرمنقول به عنوان مهریه، ارزش دقیق آن را در سند مشخص کنید.
در زمان مطالبه مهریه
رعایت تشریفات قانونی: مطالبه مهریه باید با رعایت تشریفات قانونی انجام شود.
مشاوره با وکیل متخصص: قبل از هرگونه اقدام، با وکیل متخصص در حوزه خانواده مشورت کنید.
توجه به هزینههای دادرسی: هزینههای دادرسی مطالبه مهریه را در نظر بگیرید.
امکانسنجی وصول: پیش از مطالبه، امکان وصول واقعی مهریه را بررسی کنید.
مزایای اجتماعی
کاهش آمار زندانیان مهریه: با اجرای این قانون، تعداد زندانیان مرتبط با عدم پرداخت مهریه کاهش مییابد.
تسهیل ازدواج جوانان: کاهش نگرانی از تبعات حقوقی مهریههای سنگین، میتواند به تسهیل ازدواج جوانان کمک کند.
افزایش توجه به جنبههای غیرمالی ازدواج: این قانون میتواند توجه خانوادهها را از جنبههای مالی به سایر جنبههای ازدواج معطوف کند.
چالشهای اجتماعی
نگرانی از کاهش امنیت حقوقی زنان: برخی معتقدند این قانون ممکن است امنیت حقوقی زنان را کاهش دهد.
تغییر الگوهای سنتی: تغییر در الگوهای سنتی تعیین مهریه، ممکن است چالشهایی را در برخی جوامع سنتی ایجاد کند.
لزوم جایگزینی با سایر حمایتهای قانونی: در صورت کاهش کارکردهای حمایتی مهریه، باید سایر حمایتهای قانونی تقویت شوند.
قانون محدودیت مهریه به ۱۴ سکه، گامی در جهت اصلاح برخی چالشهای اجتماعی و حقوقی ناشی از مهریههای سنگین است. با این حال، آگاهی از جوانب مختلف این قانون و تأثیرات آن بر حقوق و تعهدات زوجین، برای همه افراد جامعه، بهویژه زوجهای جوان، وکلای دادگستری و مشاوران خانواده، ضروری است.
توصیه میشود تا پیش از هرگونه اقدام در خصوص تعیین یا مطالبه مهریه، با وکیل متخصص در امور خانواده مشورت کنید تا با آگاهی کامل از حقوق و تعهدات خود، تصمیمی مناسب اتخاذ نمایید.